1.Giới thiệu.
Tòa nhà đất Phúc Kiến phân bố ở các tỉnh Phúc Kiến và Quảng Đông. Khổ lâu là tên để chỉ ngôi nhà có những hình dạng khác nhau như hình vuông, bầu dục, ngũ giác ở phúc kiến cái tên khổ lâu trong tiếng trung ngụ ý là nhà được làm bằng đất. Khổ lâu là tên để chỉ ngôi nhà có những hình dạng khác nhau như hình vuông, bầu dục, ngũ giác ở phúc kiến cái tên khổ lâu trong tiếng trung ngụ ý là nhà được làm bằng đất. Các tòa nhà bằng đất ở Phúc Kiến có nguồn gốc từ triều đại nhà Tống và nhà Nguyên và trưởng thành vào cuối thời nhà Minh, nhà Thanh và Trung Hoa Dân Quốc. Công trình bằng đất lấy đá và đất thô làm nguyên liệu chính, xây thành từng lớp và so le bằng đâm, gỗ tre dùng làm xương tường để kéo tường, giao lộ hình chữ T được neo bằng gỗ. Các tòa nhà bằng đất của Phúc Kiến có hình vuông hoặc tròn, hầu hết là hình tròn, nằm rải rác như những viên ngọc giữa làn nước và núi phía tây nam Phúc Kiến. Phúc Kiến Thổ Lâu tuân theo quan niệm triết học phương Đông về “sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên” và sử dụng các vật liệu địa phương, địa điểm gần núi hoặc ven suối, phong cách kiến trúc đơn giản và thô sơ, hình thức đẹp và độc đáo , quy mô phù hợp, công năng đầy đủ, thiết thực, bổ sung cảnh quan núi xanh, nước trong xanh và đồng cỏ, hình thành nên môi trường sống phù hợp và cảnh quan hài hòa, thống nhất giữa con người và thiên nhiên.
Vào ngày 6 tháng 7 năm 2008, Phúc Kiến Thổ Lâu, đã chính thức được đưa vào danh sách di sản thế giới tại Hội nghị Di sản Thế giới.
2.Lịch sử phát triển.
(1) Giai đoạn hình thành.
Các tòa nhà bằng đất ở Phúc Kiến được tạo ra từ thời nhà Tống và nhà Nguyên. Chúng là “kỳ quan kiến trúc thế giới” được tạo ra bởi người Khách Gia, những người đã tiếp tục các kỹ thuật xây dựng cổ xưa trong quá trình di cư của họ. Triều đại nhà Tống và nhà Nguyên là giai đoạn hình thành của Phúc Kiến Thổ Lâu. Các công trình bằng đất thời kỳ đầu có quy mô nhỏ, kết cấu đơn giản, hầu hết không có nền tường bằng đá, trang trí thô sơ, về cơ bản có hình vuông hoặc hình chữ nhật. Biên niên sử sớm nhất đề cập đến “Tháp Lâu” là chiếu chỉ của hoàng gia “Tái thiết Tiền Đài Chi” được giấu trong Thư viện Nội các Nhật Bản, ghi lại sự thật rằng Thổ Lâu được xây dựng tại ngã ba Vĩnh An và Liên Thành ở phía tây Phúc Kiến vào năm Gia Kinh thứ 38. trị vì vào thời nhà Minh (1559).
(2) Giai đoạn phát triển.
Vào thời nhà Minh, cùng với sự phát triển của kinh tế, văn hóa, cư dân ngày càng chú trọng đến giáo dục, thành lập các trường học, học viện để khuyến khích người dân đăng ký học, dần dần trở thành xu hướng. Ngày càng có nhiều người trở thành quan chức thông qua khoa cử. Nhà của những quan chức giàu có này thực hiện các dự án xây dựng quy mô và xây dựng các tòa nhà bằng đất theo quy định kiến trúc của Đại Ấp, thủ đô của vùng đồng bằng miền Trung, hình thức kiến trúc ngày càng tinh vi và công năng cũng phát triển đa dạng.
(3) Giai đoạn hoàng kim.
Thời nhà Thanh và Trung Hoa Dân Quốc, ngành chế biến thuốc lá tơ và lá trà phát triển mạnh và được bán ra cả nước và các nước Đông Nam Á. Với sự phát triển của nền kinh tế và sự hiểu biết về nền sinh thái được nâng cao người dân ngày càng cấp thiết có yêu cầu cao đối với nhà ở. Do dân số tăng trưởng, để bảo vệ lợi ích chung của gia đình, những công trình quy mô lớn được xây dưng để cho phép hàng chục, trăm người từ nhiều dòng tộc cùng chung sinh sống. Kết quả là các kiến trúc Thổ Lâu được ra đời ( các tào nhà bằng đất kiểu cung điện và nhiều toà nhà bằng đất hình vuông và tròn khác nhau đã được xây dựng với quy mô lớn, tay nghề tinh xảo và trang trí lộng lẫy…)
(4) Giai đoạn sau này
Sau những năm 1950, cư dân địa phương vẫn xây dựng một số lượng lớn các công trình bằng đất và việc này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. Trong thời kì này, các công trình xây dụng bằng đất chú ý nhiều hơn đến tính thực dụng cấu trúc đơn giản và thiếu trang trí lộng lẫy. Đó là giai đoạn tiếp theo của Phúc Kiến Thổ Lâu.
3.Đặc điểm về kiến trúc.
Thực phẩm được lưu trữ trong tòa nhà, chăn nuôi và có giếng. Bởi vì các tòa nhà bằng đất hình vuông có tính định hướng, có các góc tối hơn, có hệ thống thông gió và ánh sáng khác nhau nên người Khách Gia cũng thiết kế các tòa nhà bằng đất hình tròn có khả năng thông gió và chiếu sáng tốt. Trong số những công trình kiến trúc bằng đất hiện có, những công trình hình tròn là bắt mắt nhất và người dân địa phương gọi chúng là những công trình kiến trúc hình tròn hoặc những ngôi làng hình tròn.
Kết cấu
Công trình kiến trúc bằng đất Phúc Kiến có rất nhiều kiểu, một trong số đó là hệ thống ba gian với các sảnh trên, giữa và dưới được bố trí thẳng đứng dọc theo trục trung tâm. Trong các công trình bằng đất như vậy, sảnh dưới thường là lối vào và lối ra và được đặt chính điện, chính giữa đặt ở phía trước, chính giữa là nơi gia đình quây quần đón khách, thượng điện đặt ở phía trong cùng, là nơi thờ bài vị tổ tiên. Các phòng trong toàn bộ Khổ Lâu đều có kích thước như nhau, diện tích khoảng 10 mét vuông, sử dụng cầu thang chung, mỗi phòng hầu như không có bí mật gì. Còn có nhiều công trình khác một trong số đó là hệ thống ba gian với các sảnh trên, giữa và dưới được bố trí thẳng đứng doc theo trục trung tâm, các công trình bằng đất như vậy, sảnh dưới thường là lối vào và lối ra được đặt ở vị trí phía trước,chính giũa là nơi họp gai đình và đón khách, thượng điện nằm ở phía trong cùng , là nơi thờ bài vị tổ tiên . Ngoài cấu trúc độc đáo, bệ cửa sổ bên trong, mái hiên và mái hiên của các tòa nhà bằng đất cũng là những “kỳ quan” trong số các tòa nhà dân cư Trung Quốc.
Đặc trưng
Các tòa nhà bằng đất ở Phúc Kiến là những tòa nhà tập thể, từ góc độ nghiên cứu lịch sử và kiến trúc, phương pháp xây dựng các tòa nhà bằng đất là một phong cách sống tự vệ được áp dụng vì sự an toàn của dân tộc. Với việc cướp biển Nhật Bản xâm chiếm thế giới bên ngoài và các cuộc nội chiến xảy ra trong nước hàng năm, những người Khách Gia đã di cư hàng ngàn dặm đến những nơi khác và chọn phương pháp kiến trúc này vừa có lợi cho việc đoàn tụ gia đình vừa phòng thủ chống lại chiến tranh. Con cháu của cùng một tổ tiên tạo thành một xã hội độc lập trong một tòa nhà bằng đất, nên việc ở bên ngoài và tập trung vào bên trong có lẽ là cách tóm tắt thích hợp nhất về các tòa nhà bằng đất.
.
Vật liệu địa phương được sử dụng để xây dựng các công trình bằng đất với tường ngoài dày từ 1 đến 2 mét, đủ chắc chắn để chống chọi với sự tấn công của dã thú hoặc kẻ trộm. đồng thời có khả năng chống cháy, chống động đất và có chức năng giữ ấm vào mùa đông và mát vào mùa hè.Các bức tường của Phúc Kiến Thổ Lâu dày hơn ở phía dưới và mỏng hơn ở phía trên, điểm dày nhất là 1,5 mét.
4.Giá trị di tích văn hoá.
Phúc Kiến có hơn 30 loại công trình bằng đất, bao gồm nhà tròn, nhà hình bát giác, nhà bằng gạc. Cùng với nhà sân Bắc Kinh, nhà ở hang động Thiểm Tây, “kiểu lan can” Quảng Tây và “Nhất Khoả Ấn ” Vân Nam, chúng còn được gọi là năm kiểu nhà ở truyền thống của người Hán. Cấu trúc của các tòa nhà bằng đất Phúc Kiến bên ngoài cao và bên trong thấp, bên trong tòa nhà có các vòng trong các vòng, có hệ thống thông gió, chiếu sáng, chống động đất, cách âm, bảo quản nhiệt, phòng thủ và các chức năng khác.
Vì thổ phỉ thường xuyên xuất hiện, nên để chống lại kẻ thù ngoại bang, người ta đã xây dựng những công trình bằng đất, gỗ, đá và tre làm vật liệu xây dựng chính, thích hợp cho công sự. lỗ phòng thủ, ống âm bí ẩn và lối đi cục bộ, và Một hệ thống phòng thủ vững chắc và chặt chẽ. Kết cấu của tòa nhà bằng đất có thể chịu được nhiều tải trọng khác nhau, tường ngoài dày từ một đến hai mét, đáy dày nhất, càng lên cao càng mỏng và nghiêng vào trong, tạo thành hình trái tim. Sau khi có vết nứt do động đất, nó sẽ tự động lành lại. Ngoài ra, tầng một và tầng hai không có cửa sổ, tầng ba có một khe hẹp, tầng bốn có cửa sổ lớn, đôi khi tầng bốn có thêm ban công. Vì bức tường bên ngoài dày hơn nên một số cửa sổ phía trên chỉ là những lỗ khoét ra, những lỗ này còn dùng làm lỗ bắn để phòng thủ trước kẻ thù. Khi cánh cổng đóng lại, tòa nhà bằng đất sẽ tự động tạo ra một pháo đài không thể phá vỡ. Ngày nay, những cơ sở quốc phòng đó vẫn có giá trị nghiên cứu khoa học.
5.Hoạt động lễ hội.
Vào tháng 11 năm 1995, tổ chức lễ hội Thổ Lâu đầu tiên, tại lễ hội các tiết mục biểu diễn văn hoá dân gian Người Khách Gia như sự kiện cổ xưa, múa rồng, dân ca.. đầy màu sắc và giản dị , thu hút sự chú ý của quan khách trong và ngoài nước.
6.Ý nghĩa văn hoá
(1) Gắn kết con người- tổ tiên
Ngôi nhà tụ họp như một gia đình lớn, nhiều thế hệ cùng chung sống trong một ngôi nhà, người cao tuổi có quyền lực nhất. Những người trong nhà phải cùng nhau chung sống và chia sẻ của cải.
(2) Đạo giáo
Trong việc xây nhà sử dụng bái quái không những bát quát làm kim chỉ nam để xây nhà mà còn là sử dụng để định vị và xua đuổi tà ma, cung cấp bảo vệ ( treo trên cửa đẻ làm bùa bình an).
(3) Giáo dục
Các câu đối và chữ khắc trong nhà là phương châm gia đình của những người lớn tuổi, hi vọng thế hệ trẻ học nhiều sách và lễ nghi trở thành bậc vĩ đại, đó là ý nghĩa điển hình. Họ coi trọng giáo dục có thể dành một phòng hay từ nhà thờ tổ tiên và hội trường thờ tổ tiên để dạy học.
